گروه دفاعی خبرگزاری همراه یارــ متخصصان کشورمان در زمینه ساخت ناوهای جنگی تاکنون در دو رده محصولاتی را ساخته و به خدمت عملیاتی درآورده‌اند. در رده طول بدنه ۴۷ متر و تناژ جابه‌جایی ۲۷۵ تن، ناوچه رده «سینا» و در در طول بدنه حدود ۹۴ متر و تناژ حدود ۱۴۰۰ تن ناو محافظ «جماران» و فروندهای بعدی آن ساخته شده‌اند که به‌زودی ۲ شناور دیگر از این رده تحویل نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران خواهد شد.

اما تمامی این شناورها و حتی طرح‌های بعدی در دست ساخت در نیروی دریایی ارتش یعنی ناو بزرگ آموزشی رزمی خلیج فارس و ناوشکن سنگین پروژه نگین، شناورهایی با طراحی مرسوم تک‌بدنه هستند. در دنیای شناورها، طرح‌های دیگری نیز مورد استفاده قرار گرفته است، شناورهایی با دو بدنه مشهور به «کاتاماران» و با سه بدنه که به آن «تریماران» گفته می‌شود.

* مزیت‌های فنی طرح سه‌بدنه

استفاده از این طرح در قیاس با طرح تک‌بدنه یا مونوهال مزیت‌های مختلفی به‌همراه دارد؛ افزایش پایداری، عدم نیاز به مخزن تعادل، سطح عرشه وسیع، حجم بالای خط آب زیادتر، ایمنی بیشتر بر اثر حوادث منجر به شکافته شدن بدنه، امکان فعالیت در آب‌های کم‌عمق، مقاومت هیدرودینامیکی کمتر در سرعت‌های بالاتر، سطح مقطع راداری کمتر از پهلو، طراحی شناور با طول کمتر در یک تناژ و حجم مشابه با شناور تک‌بدنه.

در شناور سه‌بدنه، در صورت واردشدن یک نیروی ناپایدارکننده (قرمزرنگ) از طرف دریا، نیروهای شناوری دوبدنه کناری با توجه به فاصله تا مرکز ثقل، به‌راحتی آن را خنثی می‌سازند

این مزیت‌ها سبب شده در ۲۰ سال اخیر، پای این طرح پس از قایق‌های تندرو به ناوهای جنگی بزرگ هم باز شود. یک شناور انگلیسی به‌نام «تریتون» در سال ۲۰۰۰ اولین تریماران نظامی بود که برای اثبات فناوری و تحقیقات در این زمینه ساخته شد.

تریتون ۹۷ متر طول و ۲۲۳۶ تن جابه‌جایی دارد. مهمترین شناور تریماران نظامی رده (کلاس) ایندیپندنت ساخت آمریکا با ۱۲۷ متر طول و تناژ جابه‌جایی بیشینه ۳۱۰۴ تن است که در سال ۲۰۰۸ اولین فروند آن به نیروی دریایی این کشور تحویل داده شد.

تاکنون ۱۰ فروند از این شناور وارد خدمت نظامی شده و ۶ فروند دیگر در حال ساخت بوده است و برنامه برای ۳ فروند دیگر وجود دارد. به‌واسطه تولید انبوه این شناور و سابقه عملیاتی بیش از ۱۰ سال، این شناور مهمترین تریماران بزرگ نظامی است که قطعاً در مرحله طراحی مورد الگوبرداری توسط کشورهای دیگر قرار می‌گیرد.

شناور انگلیسی تریتون

ناو رده ایندیپندنت ساخت آمریکا

این شناور که پهنای بدنه آن ۳۲ متر است به سرعت بیشینه ۸۱ کیلومتر بر ساعت دست می‌یابد و با توجه به وسعت عرشه، حتی بالگردهای خانواده CH-53 نیز امکان فرود و پرواز روی این شناور را دارند و برد عملیاتی آن نیز در سرعت ۳۳ کیلومتر بر ساعت، برابر ۷۹۶۴ کیلومتر عنوان شده است.

این ناو به توپ‌های ۵۷ و ۳۰ میلی‌متری، تیربارهای ۱۲.۷میلی‌متری و موشک‌های عمودپرتاب هلفایر برای درگیری با اهداف دریایی و زمینی تجهیز شده است.

ناو ایندیپندنت قابلیت پذیرش یک بالگرد سی هاوک یا دو بالگرد بدون سرنشین فایراسکات را دارد و هدف از طراحی این شناور اجرای عملیات‌های متنوع در نزدیکی ساحل بوده است و به‌واسطه پایداری بالایی که طرح سه‌بدنه ایجاد می‌کند امکان عملیات تا فورس دریای ۵ را نیز دارد.

یک شناور نظامی اندونزیایی ۶۳متری تریماران که به‌طور بسیار گسترده‌ای از فیبرکربین در آن استفاده شده نیز در سال ۲۰۱۲ ساخته شده است. چینی‌ها نیز در مرحله طراحی دقیق یک ناو رزمی ۱۴۲متری و ۱۴۵۰تنی تریماران با بیشترین پهنای عرشه ۳۲.۶ متر و سرعت نهایی ۵۵ تا ۶۵ کیلومتر بر ساعت مجهز به موشک‌های پدافند هوایی عمودپرتاب برد متوسط HQ-16 هستند.

شناور سه‌بدنه ساخت اندونزی

ناو رزمی سه‌بدنه‌ای چینی

* ویژگی‌های تریماران ایرانی

در ایام بزرگداشت نیروی دریایی ارتش در آذر ۱۳۹۸ در نمایشگاه دستاوردهای این نیرو، از طرح شناور رزمی سه‌بدنه با نام پروژه «هرمز» رونمایی شد. فرمانده نیروی دریایی ارتش، این شناور را به نام موج‌ــ‌۶ با تناژ ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ تن معرفی کرد.

از این نظر ناو رزمی سه‌بدنه ایرانی تقریباً هم‌رده با ناو ایندیپندنت آمریکایی و نمونه چینی قرار می‌گیرد، در نتیجه احتمالاً طول آن نیز در حدود ۱۲۰ تا ۱۳۰ متر و عرض بدنه در حدود ۳۰ متر قابل تخمین است.

به‌گفته فرمانده نیروی دریایی ارتش، کار طراحی این ناو به اتمام رسیده است و از سال ۱۳۹۹ کارهای ساخت آن شروع می‌شود، در نتیجه احتمالاً در سال جاری اطلاعات بیشتر و دقیقتری از این ناو جدید ایرانی منتشر خواهد شد.

طرح ناو سه‌بدنه موج‌ــ۶ ایران

این طرح حرکت به‌سمت تغییر سبک و سیاق طراحی از شناورهای مرسوم تک‌بدنه به یکی از طرحهای پیشرفته میان ناوهای نظامی است که هنوز چند نمونه بیشتر از آنها ساخته نشده است و سابقه آنها نیز به حدود دو دهه اخیر بازمی‌گردد.

یکی از ویژگی‌هایی که در طرح موج‌ــ‌۶ یا پروژه هرمز قابل مشاهده است، ایجاد قابلیت نگهداری از بالگرد در آشیانه است. در ناوهای قدیمی‌تر ساخت خارج یعنی ناوهای پشتیبانی خارک و بوشهر آشیانه نگهداری بالگرد وجود داشته است اما تاکنون در ناوهای رزمی ساخت ایران که وارد خدمت عملیاتی شده‌اند، تنها عرشه فرود و پرواز بالگرد تعبیه شده و آشیانه مختص آن تدارک دیده نشده است.

با وجود آشیانه، بالگرد امکان محافظت کامل در تمام شرایط آب‌وهوایی و تعمیر و نگهداری بسیار بهتری را خواهد داشت.

درب‌های آشیانه بالگرد و عرشه نشست و برخاست آن در موج‌ــ‌۶

نکته دیگر اینکه تریماران ایرانی از ۲ آشیانه بهره می‌برد در نتیجه احتمالاً امکان حمل ۲ فروند بالگرد را خواهد داشت، این امر به‌مدد عرض بدنه بیشتر در طرح سه‌بدنه یا تریماران حاصل شده است. البته این عرض بیشتر به‌معنی عرشه پهن‌تر نیز هست در نتیجه بالگردهای بزرگ مانند SH-3D سی‌کینگ و RH-53D سی‌استالیون نیز می‌توانند در این عرشه نشست و برخاست داشته باشند.

* شکل بدنه پنهانکار راداری

در طراحی خطوط و صفحات بدنه این ناو از اصول طراحی پنهانکاری راداری استفاده زیادی شده است. صفحات بزرگ یک‌پارچه، زاویه‌های غیرعمود بر سطح افق و هماهنگی زاویه‌های بخش‌های مختلف تا حد امکان برخی از نکاتی است که سبب کاهش بازتاب راداری شناور می‌شود، به‌علاوه شکل بدنه توپ اصلی نصب‌شده در سینه ناو و توپ‌های دفاع هوایی نیز با همین اصول و استفاده از خطوط و صفحات متقاطع طراحی شده است.

دو پرتابگر ۴فروندی موشک‌های کروز ضدکشتی نیز در این ناو، قابلیت بالا آمدن پیش از شلیک و جمع شدن پس از شلیک را دارند و در شرایط عادی پشت صفحاتی از بدنه در بالاترین عرشه قرار می‌گیرند. این امر سبب حذف بازتاب راداری این پرتابگرها در رادارهای جست‌وجوی سطحی شناورهای دشمن می‌شود.

لازم به ذکر است در ناو سهند که اصول طراحی پنهانکاری راداری به‌طور نسبی نسبت به ناو جماران رعایت شده، برد کشف آن در رادارها به یک‌ششم کاهش یافته است.

طراحی بدنه مطابق اصول پنهانکاری راداری در موج‌ــ‌۶

* سامانه‌های دفاع نقطه‌ای پرتعداد

یکی دیگر از ویژگی‌های طرح ناوشکن جدید ایرانی، تجهیز آن به ۴ سامانه دفاع نقطه‌ای توپخانه‌ای «کمند» است. هر قبضه این سامانه از یک توپ ۶لوله چرخان با کالیبر ۳۰میلی‌متر بهره می‌برد و دارای نواخت تیر ۴۰۰۰ تا ۷۰۰۰ گلوله است، به‌واسطه این حجم آتش، کمند قابلیت بسیار بالایی را در انهدام اهداف هوایی خصوصاً موشکهای کروز ضدکشتی در محدوده برد خود دارد.

سامانه توپ ۶لوله کمند

چینش این توپها روی ناو رزمی موج‌ــ‌۶ به‌گونه‌ای است که هر سمت ناو توسط دو قبضه پوشش داده می‌شود اما قبضه‌های سمت دیگر نیز در محدوده‌ای قابلیت پوشش دادن اهداف در فواصل نه‌چندان نزدیک را خواهند داشت. ۲ قبضه از این توپها در بخش جلویی ناو و ۲ قبضه در قسمت انتهایی و قبل از عرشه بالگرد نصب شده‌اند. این ۲ قبضه تقریباً در بالاترین ارتفاع بدنه نصب شده‌اند.

توپ اصلی ناو سه‌بدنه ایرانی هم به‌احتمال زیاد توپ ۷۶میلی‌متری فجر۲۷ خواهد بود که یک سلاح تمام‌خودکار با قابلیت انهدام اهداف سطحی و هوایی مختلف است.

نواخت تیر فجر۲۷ بالغ بر ۱۲۰ گلوله بر دقیقه است و امکان هدفگیری با رادار و سامانه‌های الکترواپتیک  را دارد. برد مؤثر این توپ دریایی ۱۲۰۰۰ و برد نهایی آن ۱۷۰۰۰ متر است.

* رادار چشم عقاب

این رادار آرایه فازی که در آذر ماه ۱۳۹۷ معرفی شد دومین طراحی راداری جهاد خودکفایی نداجا با استفاده از توان متخصصان داخلی به‌شمار می‌رود. قبل از تریماران ایرانی، چند ناو رزمی دیگر شامل دماوند‌ــ‌۲ و احتمالاً دنا قرار است این نوع رادار را به خدمت بگیرند.

رادار چشم عقاب از نوع آنتن ثابت است که برای پوشش ۳۶۰ درجه اطراف از چهار آنتن که هر یک ۱۰۰۰ المان دارند استفاده می‌کنند. این چهار آنتن با زاویه ۹۰ درجه نسبت به هم قرار گرفته و کل محیط پیرامونی شناور را پوشش می‌دهند. چشم عقاب قابلیت کشف همزمان بیش از ۱۰۰ هدف سطحی و هوایی را دارد.

نمونه مقیاس‌شده رادار چشم عقاب در نمایشگاه دستاوردهای نیروی دریایی ارتش

برد این رادار که در باند S عمل می‌کند حدود ۲۰۰ کیلومتر بوده و هر وجه این رادار قابلیت قفل روی ۳ هدف مختلف را داشته و در مجموع شناور مجهز به چشم عقاب قابلیت درگیری همزمان با ۱۲ هدف را در محیط پیرامون خود دارد.

در این رادار از قابلیت‌های پیشرفته ضد ضد جنگ الکترونیک (ECCM) با استفاده از تکنیک‌های خاص از جمله ارسال تصادفی پالس فرستنده، جابه‌جایی و تعویض سریع فرکانس، تجزیه و تحلیل جمینگ (جنگ الکترونیک) برای سامانه فرستنده، کنترل حساسیت نسبت به زمان، تغیرات سریع فرکانس تکرار پالس و فشرده‌سازی پالس بهره‌برداری شده است.

با توجه به اینکه احتمالاً ناو موج‌ــ‌۶ در سال ۱۴۰۲ یا بعد از آن به مرحله تجهیز و نصب تجهیزات می‌رسد احتمال دارد که نمونه بهسازی‌شده‌ای از چشم عقاب روی آن نصب شود.

نکته مهم این است که آرایش رادارها روی موج‌ــ‌۶ دو ردیف آنتن و در هر ردیف ۳ آنتن برای پوشش ۳۶۰ درجه است، یعنی شناور پروژه هرمز در مجموع از ۶ آنتن رادار بهره می‌برد.

به‌خلاف نمونه فعلی چشم عقاب که هر آنتن باید ۹۰ درجه را پوشش بدهد، در چینش مشاهده‌شده روی ناو سه‌بدنه جدید ایرانی، هر آنتن باید ۱۲۰ درجه را پوشش بدهد. این امر به خودی خود نشان‌دهنده به‌کارگیری نمونه متفاوتی از چشم عقاب روی موج‌ــ‌۶ است.

* ۴ موشک تا صدتایی شدن

طبق طرح ارائه‌شده، ناوشکن تریماران ایرانی به‌واسطه فضای بسیار بیشتری که به‌دلیل طرح بدنه خود دریافت کرده است، قابلیت نصب ۹۶ سیلوی پرتاب عمودی موشک را پیدا کرده است. این سیلوها مشابه انواع خارجی، قابلیت ذخیره انواع موشک‌ها از پدافند هوایی برد کوتاه تا بلند و موشک‌های کروز ضد اهداف زمینی را خواهند داشت. ۶ مجموعه ۱۶تایی از سیلوهای پرتاب عمودی در قسمت جلویی یا سینه ناو موج‌ــ‌۶ قابل مشاهده است.

محل استقرار پرتابگرهای عمودی روی ناو پروژه هرمز یا موج‌ــ‌۶

به‌کارگیری موشک‌های پدافند هوایی عمودپرتاب برای اولین بار قرار است در ناوهای دماوند‌ــ‌۲ و دنا که در سال ۱۳۹۹ تحویل نیروی دریایی ارتش می‌شوند رقم بخورد، اما این موشک‌ها از نوع میان‌برد هستند.

در ناو موج‌ــ‌۶ با توجه به طراحی جدید امکان ایجاد فضای کافی برای حمل موشک‌های رده برد بلند با طول حدود ۷.۵ متر وجود دارد، مانند نمونه‌های متناسب با کاربرد دریاپایه از صیاد‌ــ‌۴ که هم‌اکنون برد ۲۰۰ کیلومتر را پوشش می‌دهند.

این موشک‌ها قابلیت دفاع هوایی یک ناو رزمی را از حد راهکنشی (تاکتیکی) فراتر می‌برند و وارد محدوده راهبردی می‌کنند. برد بلند، ارتفاع بلند و توان درگیری همزمان با چند هدف که احتمالاً در موج‌ــ‌۶ با فرض توانایی‌های پایه سامانه چشم عقاب، به ۱۸ هدف خواهد رسید سبب می‌شود تا این ناو رزمی توانایی پدافند هوایی عالی داشته و امکان تغییر راهبردی در فضای نبرد را داشته باشد.

یک سیلوی پرتاب عمودی موشک پدافند هوایی برد بلند خارجی در حال جای‌دهی در ناو

همین سیلوهای پرتاب همچون نمونه‌های خارجی امکان تجهیز به موشک‌های برد متوسط و تا چهار موشک با قطر کمتر برای پوشش دادن بردهای کوتاه و اهداف کم‌اهمیت‌تر را نیز خواهند داشت.

شلیک موشک پدافند هوایی (سمت راست) و کروز ضد اهداف زمینی (سمت چپ) از پرتابگرهای عمودی در ناوشکن‌های مدرن

نکته دیگر امکان تجهیز موج‌ــ‌۶ به موشک‌های کروز ضد اهداف زمینی به‌واسطه سیلوهای پرتاب عمودی است. این موشک‌ها از بردهای ۷۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر در ایران ساخته شده‌اند و توسعه نمونه دریاپایه و قابل شلیک از سیلوی عمودی نیز امری در دسترس متخصصان موشکی کشورمان است.

به‌واسطه این موشک‌ها، ناو موج‌ــ‌۶ قابلیت تهاجمی فوق‌العاده‌ای می‌یابد و توانایی تحمیل اراده سیاسی را که از کاربردهای اصلی یک نیروی دریایی راهبردی است پیدا می‌کند.

ترکیب برد ۲۰۰۰کیلومتری موشک با برد چندهزارکیلومتری ناو موج‌ــ‌۶ و البته تعداد بالای موشک‌های قابل حمل، می‌تواند آن را به یک مهره با اثرگذاری بالا در منازعات نظامی تبدیل نماید.

نمای جانبی ناو رزمی موج‌ــ‌۶

حرکت به‌سمت استفاده از طرح بدنه جدید در ناو رزمی جدید پروژه هرمز یا موج‌ــ‌۶ سبب شده تا با پیشگیری از افزایش بیش از اندازه طول شناور، فضای بسیار بالایی برای حمل تسلیحات مختلف موشکی، بالگرد، پدافند قوی و البته سوخت و تدارکات بیشتر در ناو سه‌بدنه موج‌ــ۶ ایجاد شود.

بی‌شک ساخت و به‌خدمت‌گیری ناو رزمی با طراحی پیشرفته و با این سطح از قابلیت‌ها، علاوه بر افزایش روحیه خودباوری بین جامعه و به‌ویژه متخصصان، هم نقش مهمی نیز در افزایش توانمندی‌های نیروی دریایی ارتش برای افزایش هرچه بیشتر وزن راهبردی این نیرو دارد.

پایان خبر/+